Aristoteles
Metaphysica

Translatio Arabica-Latina, Versio Vulgata Liber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Copyright 2011 © Rega Wood

TEI-compliant XML

Variantes (Variants) | Notae (Notes)

Metaphysica 8*

(eta)

*Bolded Text Quoted by Richard Rufus

[1042a4] |B 311r| |I 125vb| |M 107rb| |N 321rb|
1. Oportet nos congregare dicta et determinare sermonem | et post complere; dictum est enim quod [5] quaerendae sunt causae substantiarum et principia et elementa. | Quaedam enim substantiae sunt concessae ab omnibus, | et de quibusdam dicunt quidam sermones proprios; concessae enim sunt substantiae | naturales, ut ignis et terra et aqua et aer et alia | corpora simplicia, deinde plantae et partes earum, et [10] animalia et partes animalium, et caelum et | partes caeli. Et quidam dicunt substantiam propriam esse | formas et mathematica.

[1042a12] |I 126ra| |N 321va|
2. Et accidit ex | sermonibus ut sint substantiae eius quod est per essentiam et subiectum etiam, et | genus magis quam formae, et universale magis quam [15] particulare. Et exemplaria etiam quae coniunguntur cum universalibus per genus; | |M 107va| aestimantur enim esse substantiae, quia recipiunt unum sermonem. | Ergo quid est per essentiam est substantia, et sermo eius est definitio. Et ideo | dictum est quod dictum est in definitione et in illo quod est per se. Et cum | definitio est sermo, et omnis sermo habet partes, considerandum est etiam necessario [20] de parte, et cognitio est quae sunt partes substantiarum et quae non sunt. Et | si sint partes definitionis etiam, non est substantia neque universale | neque genus. De exemplaribus vero et de mathematicis | perscrutandum est post; quidam enim dicunt ipsa esse substantias alias ab ipsis substantiis sensibilibus. |

[1042a25] |I 126rb|
3. Et omnes substantiae sensibiles | habent materiam. Et substantia est subiectum, | et alio modo est materia (et dico materiam illud quod est quia hoc non est hoc | in actu, et est hoc in potentia). Et alio modo est definitio et | forma quae est principium rei et est per definitionem separata. Et tertio modo illud quod est [30] ex istis, cuius solius est generatio et corruptio, et est separatum | modo simplici; substantiae enim quae sunt substantiae per definitionem quaedam sunt ista et quaedam non. |

[1042a32] |I 126va| |M 107vb| |N 321vb|
4. Manifestum est |B 311v| igitur quod materia est substantia, quoniam omnes | transmutationes oppositae in situ habent subiectum fixum, | sicut illud quod est in loco. Quod enim est nunc fiet etiam [35] alius locus, et in re etiam quae est nunc secundum hanc quantitatem fiet etiam | minor aut maior, et in transmutatione est aliquid quod modo est sanum quod [b1] fiet etiam aegrum, et similiter etiam in substantia quae est nunc in | generatione fiet etiam in corruptione. Et erit materia subiectum sicut | hic, et fiet etiam sicut illud quod est per privationem. Et aliae transmutationes | sequuntur istam. Ista autem non sequitur [5] unam aut duas aliarum; non |I 126vb| enim est necesse ut illud quod | habet materiam localem etiam habeat materiam quae generatur et corrumpitur. | Dictum igitur est in naturalibus | quae est differentia inter esse simpliciter et non simpliciter. |

[1042b9] |I 127ra| |M 108ra| |N 322ra|
5. Et cum quaedam substantiae sint concessae, ut subiectum et materia etiam, et est [10] illud quod est in potentia, remanet |I 127rb| dicere quae est | substantia sensibilium quae est in actu. Democritus vero | videtur aestimare quod differentiae eorum sunt tres. | Materia vero quae est substantia subiecta est eadem etiam, et differunt aut | secundum ordinem, qui est figura, aut secundum transmutationem, quae est situs, aut secundum contactum, qui est [15] compositio. Et ipse videt multas differentias, ut dicitur; quaedam est enim | per compositionem materiae, ut omnia quae admiscentur. | Verbi gratia, mel et aqua. Et quaedam per ligamentum, et quaedam per glutinum, | ut liber, et quaedam per clavos, ut arca, et quaedam per plura | istorum. Et quaedam per situm, ut via et limes; ista enim [20] differunt secundum motum situalem. Et quaedam secundum tempus, ut mane | et sero. Et quaedam secundum locum, ut venti. Et quaedam | per passiones quae sunt sensibilium, ut durities et mollities, et | spissitudo et raritas, et siccitas et humiditas. Et | quaedam per quaedam, et quaedam per omnia. Et universaliter quaedam [25] magis et quaedam minus. Et ideo cum limes ponitur superius, non est limes. Manifestum est igitur quod ens | dicitur secundum |M 108rb| numerum istorum modorum; dicitur enim ens via quae est secundum hunc situm, et | hoc etiam significat quod est secundum hunc situm. Et ipsum | esse frigus etiam significat quod inspissatum est illud secundum hunc modum. Et essentia quarumdam rerum | determinatur per omnia ista; quaedam enim sunt [30] mixta, et quaedam complexa, et quaedam ligata. |B 312r| Et quaedam | secundum alias differentias, ut manus et pes. Accipiantur | igitur genera differentiarum; ista enim erunt principia | essentiae, sicut quod est maioris et minoris, et spissum et | rarum, et partes similes istis. Omnia enim ista [35] sunt in additione et diminutione. Et si sunt alicuius figurae, ut lenitas | aut asperitas, omnia sunt in recto aut tortuoso. Et quaedam sunt [1043a1] quorum essentia est mixtio, et modo opposito in situ, qui est non essentia. | Manifestum est igitur ex istis quod si substantia sit causa essentiae | cuiuslibet istorum, quod quaerendum est in istis quae est causa essentiae cuiuslibet istorum; nihil enim istorum |I 127va| omnino est substantia, neque quando congregantur cum aliis. Sed tamen indiget [5] quodlibet istorum conveniente.

[1043a5] |I 128rb| |M 109ra| |N 322va|
6. Et quemadmodum in substantiis eadem | actio praedicatur de materia, similiter in aliis | definitionibus magis. Verbi gratia, si voluerimus definire viam aut | lapidem, dicemus quod est illud cuius pars est tale et tale, et domus quae est ligna et lateres quorum | situs est talis. Et etiam in quibusdam definitionibus consideramus illud propter quod. Verbi gratia, quod grando est [10] aqua congelata et spissa aliqua spissitudine, et commutatio vocis in exitu est mixtio vocis acutae | cum gravi aliqua mixtione, et secundum hunc modum in | aliis rebus. Et iam apparuit ex istis rebus quod omnis materiae actio est ab alia actione alterius | materiae, et sermo etiam; actio enim cuiusdam est compositio, et cuiusdam mixtio, | et cuiusdam aliud dictum. Et ideo illi qui definiunt et [15] dicunt quod domus est lateres et lapides et ligna | dicunt domum in potentia; ista enim sunt materia. Et qui dicunt quod domus est quod tegit | divitias et corpora | dicunt actionem. Qui autem congregant omnia ista et componunt |I 128va| ea dicunt tertiam | substantiam quae est ex istis; videtur enim quod [20] sermo |M 109rb| differentiarum sit formae et actionis, et illud ex istis | rebus in quo est sit materia magis. Et istae assimulantur definitionibus quas Aristatis | accipiebat, quae congregatur ex ambobus, ut dicitur ‘quid est serenitas?’, | et dicetur ‘qui|N 322vb|es in multitudine aeris’. Aer igitur est materia, et quies actio | et substantia. Et etiam ‘quid est tranquilitas?’, et dicetur ‘levitas maris’. [25] Subiectum igitur quod est quasi materia est mare, actio vero et | forma est levitas. Declaratum est igitur ex dictis quid est | substantia sensibilis et quomodo; quaedam enim est quasi materia, | et quaedam est quasi in actu, et tertia quae est ex istis. |

[1043a29] |I 129ra| |M 109vb| |N 323ra|
7. Et oportet nos non ignorare, quoniam forte latet, quid est istud quod significat nomen, utrum [30] significat |B 312v| substantiam compositam aut actum et | formam. Verbi gratia, domus utrum significat communiter quod est cooperimentum | ex lateribus et lapidibus compositum tali modo, aut significat actum | et formam, scilicet cooperimentum. Et linea utrum significat | duo puncta. Et animal utrum animam et [35] corpus aut animam; ista enim est substantia et actus corporalis. | Et forte animal significat utrumque, non sicut istud quod dicitur secundum unam | eandem definitionem, sed sicut illud quod attribuitur eidem.

[1043a38] |I 129va| |M 110ra| |N 323rb|
8. Et ista in | alio non diversantur. Inquirere vero substantiam [b1] sensibilem non diversatur omnino; illud enim quod est per essentiam est per formam et per actum, | quoniam anima et animae est idem, | homo vero et hominis non, nisi dicatur quod anima est | homo etiam. Et similiter in aliquo est et in aliquo non est. Et non apparet [5] quaerentibus quod syllaba est ex litteris et | compositione, neque quod domus est lateres et compositio. Et hoc modo videtur; | compositio enim et mixtio est ex eis, | et non alteri secundum hunc modum. Et | ut via quoniam non est ex situ, neque situs ex via, sed [10] hoc ex illo. Neque homo animal bipes, | sed oportet ut sit aliquod aliud a rebus multis. Et etiam materia non est elementum | neque ex elemento, sed est substantia quam dicunt esse illi qui | negant materiam. Et si hoc est causa essentiae, etiam est substantia. | Ergo non dicunt esse substantiam ipsam. Necesse est ergo ut ista [15] sint aut aeterna aut corruptibilia absque |M 110rb| eo quod corrumpantur, et quod sint | sine generatione, et declaratum est. Et demonstratum alibi | quod forma ex nihilo facta est et non generatur, sed fit hoc, | et generatur illud quod est ex istis. Et nondum est declaratum si substantiae rerum quae corrumpuntur |I 129vb| sunt | separatae, sed tamen hoc declaratum est quod hoc impossibile est in quibusdam, et sunt [20] omnia quae non possunt esse sine aliis, ut domus et | vas.

[1043b21] |I 130ra| |M 110va| |N 323va|

9. Et rectum est ut ista non sint neque substantiae etiam neque | aliquid hoc, neque aliquid omnium partium quae non constituuntur per naturam. Rectum est igitur ut | aliquis ponat materiam1 tantum esse substantiam in rebus quae corrumpuntur. Et est | quaestio difficilis quam interrogabat Antisthenes [25] et in aliqua hora non secundum curialitatem. Impossibile enim est ut sciatur ut sit definitio entis quid sit; | definitio enim est sermo logicus. Sed impossibile est definire aliquid quale sit et quale | scitur per qualitatem, ut cyphus, quoniam impossibile est ut sciatur quid, | sed est quasi vas. Ergo in substantiis est quaedam substantia quam possibile |B 313r| est | ut habeat definitionem et sermonem, ut substantia composita, sive fuerit sensibilis [30] sive intelligibilis. Illa autem ex quibus est ista substantia prima impossibile est ut habeant hoc, cum | sermo definitionis significet aliquid de aliquo, et debet esse quaedam | quasi materia, et quaedam quasi forma.

1Cf. Rufus, SMet 8.3.E3.2.2.2: “Dicit etiam quod non est mirum si <sed N> quidam posuerunt solam materiam <materiam esse substantiam] s. esse m. V> esse substantiam in quibusdam <quibus N> rebus. Ex quo enim in rebus quae corrumpuntur formae non possunt esse separatae a materia, sed materia <ratio S> a forma, videtur <videntur N> alicui, et rationabiliter, formas talium <post rerum S> rerum habere naturam <naturam – materiam om. N> accidentium et non esse substantias sed accidentia, et sic solam materiam esse substantiam. Hoc <Haec N> autem non est verum; etsi <etsi – materia om. V> enim <om. N> forma non sit separabilis a materia, nihilominus est substantia” (N 250va-250vb, S 109rb, V 66ra).

[1044b32] |I 130rb| |M 110vb|
10. Et est manifestum quod | si substantiae sint etiam numeri, quod sunt huiusmodi. |I 130va| Non sunt igitur, | sicut quidam dixerunt, ex unitatibus; definitio enim est aliquis numerus, [35] quia dividitur in res indivisibiles. Sermones enim non sunt infiniti, | et numerus est tale. Et quemadmodum quando ab aliquo | numero diminuitur aliquid aut ei etiam additur aliquid eorum ex quibus | est numerus, tunc primus numerus non remanebit idem, sed fiet alius numerus, licet [1044a1] diminutum vel additum sit valde |N 323vb| modicum, similiter non remanebit definitio neque illud quod | est per essentiam postquam diminuitur ab eo aliquid aut ei additur. Et | oportet ut numerus sit aliquid quasi illud quod est. Nunc non possunt dicere per quod est unum. Et si est unum, aut erit, aut non erit, sed est sicut. Aut [5] si fuerit, si dicatur quid facit unum ex pluribus. Et | definitio etiam si est una, oportet eos dicere in ea simile dicto, sed non possunt dicere etiam. Et | recte accidit hoc; unum enim definitio|M 111ra|nis unius secundum quod est unum per substantiam. | Secundum igitur hunc modum est unum, et non, sicut quidam dicunt, quasi aliqua unitas aut aliquis punctus. | Sed est actio et aliqua natura simplex. Et quemadmodum [10] in numero non est magis et minus, similiter neque in substantia quae est quasi forma, | nisi sit substantia quae est cum materia. Sit igitur ista distinctio in generatione | et corruptione substantiarum quae dicuntur, et quomodo est possibile et | quomodo non in attributione earum numero. |


[1044a15] |I 131ra| |M 111rb| |N 324ra|
11. In substantia vero materiali oportet nos non ignorare, quoniam et si | omnes sunt ex eodem, tamen ex | propriis unicuique, ut phlegma et cholera; phlegmatis enim sunt calida | et unctuosa, cholerae autem amara et alia talia. Et rectum est ut [20] ista sint ex eodem. Et erunt plures materiae ex eodem, | cum materia unius fuerit ex altero, ut materia phlegmatis ex unctuoso, et unctuosum ex dulci, | si unctuosum est ex dulci. Et cholera autem calida solvitur | in primam materiam; duobus enim modis erit hoc | ex hoc, aut ut praecedat |M 111va| ad ipsum, aut ut resolvatur et veniat [25] ad primum principium. Et possibile est ut materia sit una et ut res diversae sint | causae moventes. Verbi gratia, ut ex lignis fiat |B 313v| arca aut | scamnum. Et in quibusdam rebus materia est diversa, et necesse est ut sit diversa etiam | serra enim non fit ex lignis. |I 131rb| Et non est hoc ad causam moventem; | non enim potest facere serram ex lana aut ligno. [30] Illud enim est quod potest facere hoc ex alia materia.

[1044a31] |I 131va| |M 111vb| |N 324rb|
12. Manifestum est igitur quod artificium est principium quod movet, quoniam si materia fuerit | alia, et motor et factum etiam. Cum igitur quaesierit aliquis | quae est causa, cum dicitur multipliciter, oportet | dicere omnia quae possunt esse causae, ut causa hominis quae est quasi [35] materia, scilicet menstruum, et causa quae est quasi motor, sperma, [b1] et causa quae est quasi forma est istud quod est per essentiam, et causa quae est sicut illud propter quid est | complementum. Et forte haec duo sunt idem. Et oportet | dicere causas propinquas, scilicet materiales, non ut ignem et terram, |I 131vb| sed materiam | propriam. Necesse est igitur in substantiis naturalibus generabilibus | etiam ire hac via, si aliquis voluerit dare definitionem sanitatis, cum istae [5] causae sint hae numero et oportet scire causas. | In substantiis vero naturalibus sed aeternis est alius sermo. | Rectum est igitur ut quaedam hoc non habeant, et ut non sit tale, sed erit | motum in loco tantum. Neque illa quae sunt per naturam et | non habent aliquam materiam, sed substantia eorum est subiectum, ut [10] causa |M 112ra| eclipsis; non enim est aliqua materia, sed luna quae | patitur est aliqua causa, sicut causa motus. Causa autem amittendi lumen est | terra.

[1044b12] |I 132rb| |M 112rb| |N 324va|
13. Et rectum est ut non sit causa quae est propter quid et causa quae est quasi forma etiam et definitio. | Sed definitio si non fuerit cum causa, non erit manifesta. Verbi gratia, quod | eclipsis est privatio luminis. Et si addiderimus esse ex terra quia sit in [15] medio, hoc erit sermo causae. Et similiter in somno; | non erit enim manifestum quid sit primum patiens. Sed est manifestum ipsum esse animal. | Sed quare hoc? Et quid sit primum, utrum cor aut aliud? | Deinde per quod? Deinde quae sit passio quae accidit ei? Et non est | totius; somnus enim est aliqua quies talis, sed hoc erit [20] primo passio in aliquo. |

[1044b21] |I 132va| |M 112va| |N 324vb|
14. Cum igitur quaedam res sunt et non sunt sine generatione et corruptione, | ut puncta si fuerint, et modo univer|I 132vb|sali forma, | quoniam non est album, sed lignum album, si | omne generatum est ex aliquo, et erit aliquod album, non igitur erunt omnia [25] contraria ad invicem, sed alio modo, ut | homo albus ex homine |B 314r| nigro, et album ex nigro. | Neque materia uniuscuiusque rerum. Quae habent generationem et transmutationem transmutantur | ab invicem. Omnia autem quae sunt absque eo quod transmutantur, nunc nulla quaestio dicetur de eis. Et est quasi [30] materia cuiuslibet rei ad contraria, ut dicimus. Si corpus in potentia est sanum, | et infirmitas est contrarium sanitati, est igitur |M 112vb| utrumque in potentia. Et | aqua in potentia acetum et vinum. Et materia est in quibusdam secundum habitum et | formam etiam, et quibusdam secundum privationem et corruptionem | naturalem. Quaestio vero est cuius sit, et quare vinum non est [35] materia aceti neque est acetum in potentia, et si ex eo fiat | acetum. Et est vivum in potentia mortuum in primo, [1045a1] sed corruptio erit accidentaliter. Materia vero animalis est modo corruptionis | potentia mortui et materia eius. Et similiter vinum; acetum enim est | ex eo sicut nox ex die. Et omnia quae transmutantur | ad invicem sunt secundum hunc modum. Oportet igitur reverti ad materiam. Verbi gratia, ut [5] ex mortuo fiat vivum, oportet primo pervenire ad materiam, deinde ad vivum. Et | acetum primo ad aquam et post ad vinum. |

[1045a7] |I 133va| |M 113rb| |N 325rb|
15. In quaestione vero dicta de definitionibus | et in numeris, quae est causa in hoc quod cum sit unum, quod sit unum? Omnia | enim quae habent plures partes quorum universum non est sicut cumulus, [10] sed sicut aliquid quod habet partes, habet causam, | quoniam in corporibus etiam quaedam habent causam cuius essentia est tactus, et quaedam | viscositas aut alia passio talis. Corpus vero | est una definitio non secundum ligationem, ut liber Ilias, scilicet liber Homeri Priami, sed quia | est idem. Quid igitur facit hominem unum, et quare [15] est unum et non plura, ut animal et bipes? Et etiam alio modo | si fuerit, sicut quidam dicunt, aliquid quod est animal et | bipes, quare illa non sunt homo? Et | sicut homines secundum modum acquisitionis erunt non ex homine | uno, sed ex duobus, et similiter ex animali bipedi, et universaliter cum [20] homo non sit unum, sed magis animal et bipes etiam. Manifestum est | quod si hac via procedatur, sicut est consuetudo eorum in definitionibus, | quod impossibile est dissolvere hanc quaestionem difficilem. | Si autem fuerit sicut dicitur quod quaedam est materia et quaedam forma, et | quaedam potentia et quaedam actus, rectum est ut non aestimetur error [25] in quaesito; ista enim quaestio erit ea|I 133vb|dem, et | si definitio sphaerae |M 113va| esset ‘cuprum rotundum’, quoniam cum fuerit, erit | signum definitionis hoc nomen. Cum igitur fuerit quaesitum quid erit | causa ut sit rotundum et cuprum, |B 314v| | tunc enim non apparebit quaestio; alterum enim est materia, et reliquum est forma. [30] Et causa illius unitatis est scilicet ut illud quod est in potentia in actu sit | ab agente in omnibus in quibus est generatio; non enim est | aliud causatum, sed erit illud quod est in potentia sphaera in actu sphaera. | Sed hoc fuit illud quod fuit per [35] essentiam cuiuslibet, et est sicut circulus, qui est figura plana. |

[1045a36] |I 134rb| |M 113vb| |N 325va|
16. Omnia autem quae non habent materiam, neque intelligibilem neque sensibilem, unumquodque eorum statim [b1] est unum illud quod est per essentiam, sicut illud per quod est quod est etiam. | Et ideo in definitionibus | non est ens |M 114ra| neque unum, et illud quod est per essentiam est unum, | sicut aliquod ens etiam. Et ideo non est alia causa neque alicuius istorum ut sit [5] unum neque ut sit ens etiam; unumquodque enim eorum statim | est aliquod ens et aliquod unum, non quia sunt in ente et in uno sicut illa quae sunt in genere, | neque sunt quasi separata et alia a particularibus. Et propter hanc | difficultatem dixerunt quidam acquisitionem, et dubitaverunt in causa | acquisitionis et quid sit acquisitio. Et quidam dixerunt congregationem [10] animae, ut aliquis; dixit enim quod cognitio quae est per veram scientiam est | per animam etiam. Et quidam dixerunt compositionem et quod ligamentum | corporis et animae est per vitam. Sed sermo in omnibus |I 134va| istis est unus; | sanitas enim in omnibus est una, aut congregatio aut ligamentum aut compositio | animae et sanitatis. Et etiam cuprum erit triangulare per [15] compositionem cupri et trium angulorum, et essentia albi est compositio | superficiei et albedinis. Et causa in hoc est quia | quaerunt unum quod est in potentia in actu quasi diversum etiam. | Et sicut dictum est, quoniam quemadmodum materia ultima et forma est idem et [20] unum, ergo non habent aliquam causam omnino | praeter motorem quoquomodo de potentia in actum. | Omnia vero quae non |M 114rb| habent materiam modo simplici, essentia eorum per quam sunt entia non fertur in quibusdam rebus. |