Aristoteles
Metaphysica

Translatio Arabica-Latina, Versio Vulgata Liber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Copyright 2011 © Rega Wood

TEI-compliant XML

Variantes (Variants) | Notae (Notes)

Metaphysica 6*

(epsilon)

*Bolded Text Quoted by Richard Rufus

[1025b3] |B 295r| |I 89ra| |M 75va| |N 303ra|
1. Manifestum est quod principia et causae entium sunt quaesita secundum | quod sunt entia simpliciter. Aliqua enim est |I 89rb| causa sanitatis et infirmitatis, et res [5] exercitabiles habent principia et elementa et causas, et universaliter | omnis scientia cogitativa habet | principia aut secundum finem |M 75vb| perscrutationis aut secundum perscrutationem simplicem. Et quia | unaquaeque istarum continet aliquod ens et aliquod genus, | ideo utitur illo, et non utitur et quaerit ens universale [10] neque secundum quod est ens, neque aliqua earum perscrutatur secundum quod est omnino. Sed | quaedam secundum hanc intentionem affirmant quod est sensu, et quaedam affirmant secundum positionem, | et secundum hunc modum demonstrant et declarant quae sunt per se generis | sub quo continentur, aut necessario aut facilius. | Et ideo manifestum est ex sequentibus quod substantia non habet demonstrationem, et si non cuius est, [15] sed aliam significationem quoquomodo. | Et similiter etiam non narratur omnino, si genus quo utitur est aut si non est; | in una enim cognitione declaratur quid sit et utrum sit. Et cum | naturalis scientia est etiam alicuius generis entis, continet [20] substantiam in qua est principium motus et | quietis. Manifestum est quod non est activa |B 295v| neque artificialis; | principium enim rerum activarum est in agente, aut intellectus aut ars aut | aliqua virtus, et principium artis est in artibus, scilicet | voluntas. Artificiatum enim et voluntarium sunt idem. [25] Omnis ergo cogitatio agens et speculans | habet aliquam considerationem, |M 76ra| et ista | speculatur de ente quod impossibile est moveri et de substantia | quae in maiori parte est quasi definitio non abstracta. |

[1025b29] |I 90ra| |M 76rb| |N 303va|
2. Et oportet non ignorare illud quod |M 76va| significat aliquid quid sit secundum essentiam et definitionem qualiter est, quasi [30] quaerere absque hoc est facere nihil. | Eorum autem quae determinant et significant quid quaedam sunt sicut simus, et quaedam sicut profundum. | Et differunt quia quaedam accipitur | cum materia, profundum autem non; simus enim est profundum in naso, profunditas autem est | sine materia sensibili. Et omnia naturalia dicuntur modo simili illi quo [1026a1] dicitur simus, ut nasus et oculus et manus et caro et os et | totum animal et folia et radices et tota planta; | definitio enim non fit in aliquo istorum sine motu. | Manifestum est igitur quod in rebus naturalibus quaeritur materia quid sit et determinatur, [5] et quare sit etiam; naturalis enim scientia habet considerare de aliqua anima, | scilicet illa quae non est sine materia. | Manifestum est igitur ex hoc quod scientia naturalis est aliqua scientiarum | speculativarum. Et etiam mathematica est scientiarum speculativarum, sed manifestum non est si scientia rerum quae non moventur est abstracta etiam, | et si sit manifestum quod |M 76vb| quaedam mathemati|I 90rb|ca non moventur et sunt abstracta. [10] Et si aliquid sit sempiternum non mobile et | abstractum etiam, manifestum est quod cognitio eius erit in aliqua scientia speculativa alia a naturali | (scientia enim naturalis est rerum mobilium) neque mathematica, | sed illa quae est ante omnes istas; scientia enim naturalis est rerum | inseparabilium, sed non immobilium, et mathematicarum quaedam [15] sunt rerum immobilium, sed non videntur abstractae, sed quasi in materia. | Prima autem scientia erit rerum immobilium separabilium. Unde necesse est ut omnia | sint aeterna, et maxime ista, quoniam ista sunt | causae rerum apparentium et ex divinis. Modi igitur philosophiae essentiales sunt tres, | mathematicus, naturalis, et divinus; nullus enim [20] ignorat |B 296r| quod si divinus est, quod est in tali natura. | Et scientia nobilis debet esse nobilis generis; | aliae enim scientiae speculativae sunt valde bonae, | sed ista scientia est melior omnibus scientiis speculativis.

[1026a23] |I 90vb| |M 77rb| |N 303vb|
3. Et dignum est quaerere | utrum prima philosophia sit universalis aut alicuius generis [25] aut unius naturae; non enim est una species neque in | scientiis mathematicis etiam, sed geometria et astronomia | sunt alicuius naturae, et scientia universalis est communis omnibus. Si | igitur non fuerit substantia aliqua alia a substantiis exsistentibus natura, | tunc prima scientia est naturalis. Et si aliqua substantia immobilis fuerit, [30] illa erit primum, et scientia eius erit prima philosophia universalis etiam. |

[1026a31] |I 91ra| |M 77va| |N 304ra|
4. Et quia habet considerationem de ente secundum | quod est ens et quid sit ens et quae sunt existentia eo secundum quod ens, | sed tamen ens quod dicitur simpliciter dicitur multis modis, | quorum unus, ut diximus, dicitur per accidens, et unus dicitur [35] quasi verum, et non ens quasi falsum, et aliis modis ab istis secundum modum | figurarum praedicamentorum – verbi gratia, hoc | et quantum et ubi et quando [b1] – et etiam praeter omnia ista quod dicitur potentia | et actu, et cum ens dicitur multis modis, dicamus | de illo primo quod dicitur per accidens. Nulla | enim scientia speculativa utitur tali modo. Et signum eius est [5] quod nulla scientia perscrutatur de hoc, neque activa neque artificialis; | aedificator enim non facit omnia quae accidunt cum artificio domus, | quae sunt infinita. Non enim facit ut domus | adiuvet uni et noceat alii, et universaliter ut sit | aliis modis qui non [10] sunt facti a nobis. Et similiter | geometria etiam non considerat de rebus quae accidunt figuris tali modo, neque si | triangu|I 91rb|lus alius et triangulus habet |M 77vb| duos rectos angulos alios, et | si non conveniant in definitione; accidens enim est quasi aliquod nomen tantum. | Et ideo non male fecit Plato quoquomodo quando ordinavit sophisticum [15] sub eo quod non est; sermones enim sophistici in maiori parte | sunt in eo quod convenit accidenti, sicut illud quod dicitur quod est omnia et non est | (musicus enim et grammaticus |B 296v| sunt idem, et nauta et musicus sunt idem), | et omne quod est non secundum quod dicitur de eo, | sicut ille qui fuit musicus et fit grammaticus, aut ille qui fuit grammaticus et fit [20] musicus, et omnes alii sermones similes istis. Accidens enim videtur prope illud quod non est quoquomodo. | Et hoc manifestum est ex sermonibus exemplaribus; res enim quae sunt alio | modo habent generationem et corruptionem, quae autem sunt modo accidentali | non habent hoc.

[1026b24] |I 91vb| |M 78rb| |N 304rb|
5. Sed tamen loquamur de accidente [25] secundum quod possibile est in sua natura, et qua de | causa sit, et videtur quod cum hoc declarabitur quare non habet scientiam | fixam. Cum in rebus sint quaedam quae semper sunt in | eadem dispositione et sunt necessario, et non illa quae dicuntur violente, | sed quae dicuntur de illis quae impossibile est ut sint alio modo, et quaedam [30] non sunt necessariae neque semper, sed in |I 92ra| maiori parte. Et hoc est | initium et causa essendi accidens; | quod enim est non semper neque in maiori parte vocetur accidens. | Sicut pluvia apud ascensum Canis; | hoc enim accidit quia [35] numquam fuit neque in maiori parte. Et accidit ut homo sit | albus, sed non semper neque in maiori parte. [1027a1] Et aedificator | et medicus curat non in eo quod aedificator, sed per accidens. | Et cocus potest facere |M 78va| ferculum utile, | sed hoc non est scientiae coquendi, et ideo dicitur quod accidit [5] hoc. Secundum igitur hanc dispositionem forte virtutes | agentes erunt aliae, et ista non habent artem neque virtutem | terminatam; causa enim eorum quae sunt aut erunt per accidens | est etiam per accidens. Et cum omnia non | sunt necessario semper, sed pluries et [10] in maiori parte, tunc necesse est ut illud quod est per accidens sit | sicut album; non enim est semper musicum neque in maiori parte, | et si est in aliquo tempore, erit per accidens. Et si non, | omnia erunt necessaria. Et tunc |N 304va| accidens habebit aliam causam | in maiori parte a possibilitate alio modo. [15] Et oportet illud inveniri primo, si aliud non fuerit. Album in Graeco. Principium eorum | aeternum. De istis perscrutabimur post. |

[1027a20] |I 92rb| |M 78vb|
6. Quoniam autem accidens non habet scientiam permanentem, manifestum est. | Omnis enim scientia perma|B 297r|nens aut est illius quod est semper aut illius quod est in maiori parte. Quomodo enim | potest doceri aut addisci quod non est ita, quoniam quod determinatur oportet aut |M 79ra| ut sit semper aut | in maiori parte? Verbi gratia, quod siropus talis adiuvat | febricitantes in maiori parte. Et impossibile est ut aliud [25] |I 92va| dicatur in alio tempore, ut novitas mensis, quae est semper aut in maiori parte. |

[1027a26] |I 92vb| |N 304vb|
7. Dictum est igitur quid | est accidens et quid est causa accidentis et quod | nullam habet scientiam permanentem. | Quoniam autem principia et causae sunt generabilia et corruptibilia [30] etiam absque eo quod generetur aut corrumpatur, manifestum est, quoniam si | hoc non fuerit, tunc omnia erunt necessaria, quoniam si illa quae generantur et corrumpuntur | non habuerint aliquam causam modo acci|M 79rb|dentali, tunc erunt necessaria. Sicut dicimus utrum | erit hoc aut non erit; erit enim hoc, si erit hoc, et si non, non. | Et hoc, si fuerit aliud et secundum hanc dispositionem. Et manifestum est quod semper diminuitur tempus [b1] ex tempore finito, et similiter pervenit ad illud quod est in instanti, sicut dicimus quod si Socrates exierit, | morietur aut infirmitate aut violentia. | Et hoc erit, si aliud fuerit. Et sic pervenietur ad illud quod est instans aut ad aliquid | eorum quae fuerint, ut tale comestum inducit sitim, et hoc si comederit calida. [5] Et hoc aut erit aut non. Ergo morietur necessario. Et similiter si aliquis ordinaverit et dixerit | illa quae iam facta sunt, sermo de eis erit talis, et habent essentiam exsistentem – | dico illa quae iam fuerint essentia eorum et cognitio eorum et generatio eorum. Ergo erunt necessario omnia | generabilia, sicut mors est vivi, quod iam praecessit. Et fit idem [10] sicut contraria sunt eadem, quia sunt eiusdem, sed non sine infirmitate aut violentia, | nisi hoc sit. Manifestum est igitur quod accipit ad aliquod | principium, et hoc non accipit |M 79va| ad aliud. Aut accipit ad illud quod | comprehenditur casu, et non est causa motus omnino. | Sed finis qui est talis erit ad principium habens qualitatem et causam habentem qualitatem. |

[1027b15] |I 93va| |M 79vb| |N 305ra|
8. Et oportet nos perscrutari multum utrum sit quasi perveniens |B 297v| ad materiam, aut ad aliud propter quid, aut ad | illud cuius est motus. | Dimittamus igitur loqui de ente accidentali | (nam sufficit quod determinatum est de eis), et loquamur de vero ente quod non est sicut | falsum; est enim in compositione et divisione, et universaliter [20] in divisione |M 80ra| contradictoriorum, quia habet | affirmativam secundum quod est verum, et secundum quod est compositum habet negativam aliquam, |N 305rb| et secundum | quod est divisum habet falsitatem istius divisionis quae est contradictoria. | Quomodo autem contingit intelligi simul et prius habet alium | sermonem. Et dico simul et prius ne aliquid sit post aliquid, [25] sed ut sit idem. Falsum enim et verum non sunt | in rebus sicut bonum et malum, ut verum sit sicut bonum et | falsum sicut malum, sed sunt in cognitione, | et nulla cogitatio est de simplicibus aut de illo quod est. Omnia igitur quae perscrutanda sunt de esse | quod est huiusmodi et de eo quod non est, dicenda sunt post. Et cum in cognitione est aut [30] compositio aut divisio, non in | rebus, quod est aliud secundum hunc modum ex rebus quae sunt in rei veritate est illud quod significat aut | quid aut quale aut quantum, aut copulatur cum alio, et | cognitio dividit illum. Dimittamus igitur ens quod est quasi accidens et quod est quasi verum; | causa enim unius eorum |M 80rb| non habet definitionem, et causa alterius est [1028a1] cognitio, et utrumque est in genere diminuto generum | entis, et non sunt ex eis quae significant esse entis. Et ideo | dimittatur, et perscrutatur. Album in Romano. Iam determinavimus, ubi diximus [5] quod unaquaeque rerum dicitur multis modis, quod ens dicitur multis modis. Quoddam enim significat quid. Album in Romano.